Lecznicza moc potraw (Krystyna Rożnowska)

"Kiedy ktoś pyta jak ja się dziś czuję Grzecznie mu odpowiem, że Dobrze, dziekuję! To, że mam artretyzm to jeszcze nie wszystko, Astma, serce mi dokucza i mówię z zadyszką, Puls słaby, krew moja w cholesterol bogata... Lecz dobrze się czuję jak na swoje lata!"Ten fragment wiersza naszej Noblistki Wisławy Szymborskiej dość wiernie odzwierciedla większość schorzeń rodaków będących w „sile wieku". Nie dbając o zdrowie, nie myśląc o zdrowym stylu życia, prawidłowym odżywianiu, ruchu, zapominając zupełnie o swoim organizmie — zgłaszają się do lekarza z prośbą o pomoc dopiero wtedy, gdy coś się naprawdę psuje. Ileż racji miał Jan Kochanowski pisząc: „Szlachetne zdrowie nikt się nie dowie jako smakujesz, aż się zepsujesz... "Jakże często panie bardziej dbają o błysk wyfroterowanej jak lustro podłogi, niż o wykonanie mammografu, a panowie o to. by wszystko grało pod maską ukochanego samochodu. A prostata? Ciśnienie krwi? Poziom cukru? Cholesterol? To wszystko nieważne?... Nic dziwnego, że w Polsce choroby układu krążenia stanowią 52 procent przyczyn zgonów, a nowotwory blisko 20 procent. Kto ma wpływ na zmniejszenie tych tragicznych liczb? Przede wszystkim my sami.Jesteśmy świadkami wspaniałego postępu w medycynie. Ten olbrzymi „skok ku zdrowiu" rozpoczął się jeszcze w połowie XIX wieku, gdy wynaleziono chloroform i eter umożliwiające operowanie bez bólu. Później wielki mikrobiolog Pasteur zapoczątkował erę szczepień, na „5 minut" przed zakończeniem tego wieku Roentgen odkrywa promienie X. Maria Skłodowska-Curie polon i rad. a wiek XX to już lawina odkryć i wynalazków służących zdrowiu. Przecież za życia naszych dziadków Banting i Best odkryli insulinę ratującą dziś miliony chorych na świecie, a Fleming rozpoczął wielki rozdział w dziejach medycyny — antybiotykoterapię. Tak niedawno bo przed sześćdziesięciu laty Kolf wynalazł sztuczną nerkę, a już wielu z nas było świadkami narodzin techniki USG. medycyny nuklearnej, tomografii komputerowej, transplantologii, magnetycznego rezonansu jądrowego czy chirurgii laparoskopowej. Te osiągnięcia medycyny powodują wielkie oczekiwania i wiarę ze strony pacjentów w jej możliwości. Nic dziwnego, że wiele osób zwraca się do lekarza dopiero wstanie choroby mniemając, że ten natychmiast ich uzdrowi. To bardzo mylna opinia. Medycyna może już pomagać w wielu chorobach, ale znacznie lepiej zapobiegać niż leczyć. Mimo tak niebywałego postępu medycyny nasze zdrowie wciąż jest przede wszystkim w naszych rękach. Brzmi to niezwykle, ale to ..najprawdziwsza prawda ";jak mawiają dzieci chcąc podkreślić prawdziwość słów. Współczesne źródła podają, że na zdrowie, a tym samym na długość życia, czynniki genetyczne mają wpływ w około 15 procentach. Środowisko w jakim żyjemy i pracujemy to średnio 20 procent. Styl życia, aż 53 procent, inne czynniki 2 procent, a fachowa opieka medyczna tylko 10 procent. Jak z powyższego wynika w ponad 50 procentach zdrowie zależy od stylu życia, a więc od nas samych. Z wielu czynników, które mogą korzystnie oddziaływać na zdrowie, jak ruch, czy niepalenie tytoniu, najważniejsze jest odżywianie. Na przykład na powstawanie nowotworów sposób życia ma wpływ aż w 35 procentach. Nowe badania medyczne prezentowane w bazach danych Medycznej Biblioteki Narodowej w Bethes-da (Maryland, USA) oraz na Uniwersytecie Stanu Illinois (Chicago) wykazują, że odżywianie wpływa w sposób istotny na czynność komórek. Dokładne badania prowadzone na Uniwersytecie Harvard a i Johna Hopkinsa (USA) pozwoliły prześledzić zmiany pod wpływem riale genetycznym. Tym samym uzyskano naukowe dowody na to, które pokarmy mogą przyczyniać się do zdrowia czy choroby i w jaki sposób się odżywiać, by dożyć w dobrej formie sędziwego wieku. Nic więc dziwnego, że w promocji zdrowia tak dużą rolę przywią -żuje się do literatury propagującej zdrowe odżywianie. Dlatego też książka Krystyny Rożnowskiej, propagatorki zdrowego stylu życia, pod tytułem Lecznicza moc potraw, jest tak wartościowa w aspekcie zapobiegania chorobom układu krążenia, zawałom serca, udarom mózgu oraz w profilaktyce nowotworowej. W basenie Morza Śródziemnego, gdzie dieta z punktu widzenia zdrowia jest niemal idealna, te choroby, będące u nas i w wielu innych krajach prawdziwymi społecznymi plagami, występują o wiele rzadziej. W naszym kraju często fałszywie utożsamiamy dobrobyt z tonami jedzonego tłuszczu i masła, przejadaniem się, spożywaniem gór czerwonego mięsa oraz wielu zbyt słonych lubsłodzonych potraw. Za to, „dla równowagi" w niszczeniu zdrowia, nie uznajemy w diecie owoców i warzyw. Jednym słowem nie zwracamy wcale uwagi na „zdrowie podawane kilka razy dziennie na talerzu". A przecież zdrowie jest przede wszystkim w zasięgu łyżki i widelca. Dlatego poznając coraz lepiej Leczniczą moc potraw warto pamiętać, że chińskie przysłowie mówi: Nieza/eżnie od tego, kto był\'ojcem choroby, z/a dieta by/a na pewno /ej matką. Prof. dr bab. med. Jerzy Woy-WojciechowskiOd autora Jak dietą pokonac zawały, udary mózgu i nowotworyZdrowie zależy w dużej mierze od sposobu odżywiania. Niektórzy naukowcy twierdzą, że codzienna dieta w 30procentach decyduje o stanie zdrowia, inni, że aż w 60. nikt jednak nie wątpi w tę zależność. Wniosek jest więc prosty — wybierając takie a nie inne potrawy można zapobiegać chorobom albo je sprowadzać. Można także, gdy choroba już wystąpi, przez właściwe odżywianie wspomagać leczenie, a w pewnych schorzeniach dieta wręcz zastępuje leki. Co jadać? Jak jadać? To pytania ważne jak... zdrowie. Próbuję na nie odpowiedzieć w tej książce, choć trudno wyczerpać tak szeroki temat, tym bardziej, że nauka dostarcza ciągle nowych informacji o leczniczych wartościach różnych potraw i ziół. Jednak zasady tzw. zdrowej diety są już znane, wiadomo co leczy, buduje odporność, a co szkodzi. Niestety, nasza tradycyjna polska kuchnia — ciężko strawna, obfitująca w mięsa, tłuszcze — do zdro wy eh nie należy, znam y najczęstsze grzechy główne popełniane przy stole przeciwko zdrowiu. Znacznie lepsza dla zdrowia jest na przykład kuchnia śródziem -nomorska. lekko strawna, bogata w warzywa, owoce, oliwę z oliwek, ryby i czerwone wino. Na szczęście nasze gusta kulinarne nieco się zmieniają, propozycje diety śródziemnomorskiejzaczynają się przyjmować, w modzie są sałatki warzywne j owocowe, oliwa nie jest już rzadkością w polskiej kuchni, wino zastępuje mocne trunki. Powoli zmienia się dzisiejszy stół. Dzięki naukowcom, zainteresowanym odżywianiem, wiemy •coraz więcej o tym. które mięsa, produkty mleczne, zbożowe, tłuszcze, warzywa i owoce wybierać i dlaczego. Wiemy jak je zestawiać i przyrządzać, by nie traciły wartości. Dostrzegalne są zależności między jadaniem pewnych potraw, a występowaniem określonych chorób. Aż trudno uwierzyć, że w tak prosty sposób — przez zmianę diety — można zapobiegać groźnym schorzeniom lub je leczyć. Sprawa wydaje się prosta — trzeba sięgać wyłącznie po zdrowe produkty, a jednak... trudno zmienić nawyki żywieniowe, przyzwyczajenie to druga natura. W książce tej skoncentrowałam się na zapobieganiu i leczeniu dietą trzech najczęstszych w Polsce schorzeń. Są to: zawały, udary mózgu i nowotwory. Dwa pierwsze są następstwem zmian w układzie krążenia, a konkretnie miażdżycy i nadciśnienia — zależność między miażdżycą a odżywianiem nie budzi także żadnych wątpliwości. Okazuje się. że i nowotwory mają związek z dietą, i to nie tylko nowotwory przewodu pokarmowego, wątroby czy trzustki — organów związanych bezpośrednio z układem pokarmowym, ale także rak sutka, nerek, prostaty, narządów rodnych. Toteż i w chorobach nowotworowych dieta ma duże znaczenie. Ludzie żyją coraz dłużej. Narzekają na ciężkie warunki życia, skażenie środowiska, nieudolność lekarzy i bezradność medycyny, ale statystyka wskazuje, że życie ludzkie ciągle się wydłuża, tak w zamożnych jak i w średnio bogatych państwach. Aż trudno uwierzyć, że w ciągu 150 lat w wielu krajach średnia długość życia wzrosła dwukrotnie (a cóż to jest 150 lat wobec historii ludzkości). Np. sto lat temu w Wielkiej Brytanii. gdzie od dawna prowadzono sumienne statystyki dotyczące długości życia, przed 40. rokiem życia umierało prawie połowa mieszkańców, a teraz mniej niż 3 procent. Aż 70 procent Brytyjczyków żyje ponad 70 lat. zaś przed wiekiem siedemdziesiątki dożywało około 25 procent. Milowe kroki wydłużające ludzkie życie uczyniono wprowadzając szczepionki, zapobiegają one epidemiom wielu chorób zakaźnych. Dobre efekty przynosi również, wprowadzony przed ćwierć wiekiem w zachodnich krajach, program profilaktyki zdrowotnej, upowszechniono nowy styl życia, zdrową dietę, ćwiczenia fizyczne, miliony ludzi wyzwoliło się z nałogów palenia i picia alkoholu. Życie Polaków także się wydłuża, chociaż... w latach 70. wzrosła na jakiś czas śmiertelność mężczyzn we wszystkich grupach wiekowych. Na szczęście ten kryzys minął. Żyjemy coraz dłużej, ale zwykle w ostatnich latach życia ludzie zmagają się z jakąś chorobą czy chorobami, z dolegliwościami, wiele starszych osób traci sprawność, niektórzy także intelektualną. Właśnie te trzy choroby, raczej grupy schorzeń, w naszych czasach najczęściej nękają ludzi: zawał serca, udar mózgu i rak. Leczy się je coraz skuteczniej, ale ciągle zajmują pierwsze miejsce na liście przyczyn zgonów. Ogromne sumy przeznacza się. zwłaszcza w bogatych krajach, na badania naukowe, szukając sposobów zwalczania tych chorób. Okazuje się jednak, że aby zmniejszyć ich występowanie i skutecznie je leczyć, potrzebne są nie tylko kosztowne badania, drogie leki czy skomplikowane operacje chirurgiczne. Łatwiej i taniej zapobiegać niż leczyć. Przykład krajów zachodnich potwierdza, że duże znaczenie dla utrzymania zdrowia i przedłużenia młodości ma również styl życia, a szczególnie właściwe odżywianie. I wcale nie o drogie, wyszukane potrawy tu chodzi, ale o zwykłe warzywa, owoce, ryby, zioła, które umiejętnie dobrane i zastosowane wzmacniają organizm, leczą. Bo potrawy mogą leczyć, lecz mogą też szkodzić, toteż wiedza na temat odżywiania jest niezbędna. Zdrowa, bogata w witaminy i biopierwiastki dieta, dobrze dobrana, nie tylko zapobiega pewnym chorobom, ale gdy już wystąpią pomaga je leczyć, a czasem wręcz zastępuje syntetyczne leki. Wiele już o tym wiedziano w minionych wiekach, z doświadczeń przekazywanych z pokolenia na pokolenie —znano lecznicze właściwości ziół. czosnku, cebuli, kapusty, innych roślin, bogatych darów świata przyrody, ale nowoczesna medycyna z pierwszej połowy dwudziestego wieku ignorowała zalecenia medycyny ludowej. Dopiero od ćwierć wieku liczne ośrodki naukowe podejmują badania leczniczych właściwości potraw i ziół. Nauka potwierdza, żenp. czosnek, kapusta, soja. szpinak czy marchewka, a także ryby, zawierają składniki o właściwościach leczniczych. Dziś co najmniej 25 procent leków wytwarza się z roślin —zioła doczekały się uznania lekarzy i należnego miejsca w aptekach. Wyjątkowo cenny i powszechnie stosowany, wszechstronnie działający lek. który przetrwał próbę czasu —aspiryna, ma także swe źródło w roślinie — pochodzi przecież z kory wierzbowej. Ważne jest nie tylko co jemy. ale jak przygotowane są potrawy, w jaki sposób zestawiamy produkty, jak często są posiłki i jak obfite. Niestety, zwykle jadamy więcej niż potrzebuje nasz organizm, stąd tak wiele osób ma nadwagę lub cierpi na otyłość, co prowadzi do licznych chorób. A tymczasem część mieszkańców Ziemi nie dojada, miliony giną z głodu. Nie bez znaczenia bywa również to. w jakiej kolejności zostają spożywane składniki pokarmowe i same potrawy, ważna jest technika ich obróbki, przechowywania, konserwowania. Istotne jest także jak jemy, czy dokładnie, bez pośpiechu żujemy każdy kęs. Nawet atmosfera, w jakiej jadamy, wpływa na trawienie, przyswajanie — nasz system trawienny jest wrażliwy na pośpiech i stres. Pożywienie może być źródłem siły i zdrowia, albo choroby. Toteż odżywianie wymaga pewnych umiejętności, jest życiową sztuką, którą trzeba posiąść.SPIS TREŚCI Wstęp .......................................................................................................................................    7 Od autora Jak dietą pokonać zawały, udar mózgu i nowotwory .................................................. 10 Rozdział 1. ZAWAŁ Przez żołądek do serca ...................................................................................................... 14 Fenomen serca ............................................................................................................... 15 Zawał...................................................................................................................... 16 Czosnek pachnie zdrowiem. Lek zamknięty w skorupce orzecha ................... 22 Wegetarianie rzadziej chorują na serce. Serce lubi miód ................................. 23 Jeśli tłuszcz, to oliwa i olej rzepakowy. Alkohol —tak, ale niewiele ............. 24 Ostrożnie z kawą. Ziołowa kuracja ...................................................................... 25 Cholesterol dobry (HDL) i zły (LDL) ......................................................................... 27 Ukryte w strączku fasoli. Owies nie tylko dla konia. Cebula czyści naczynia. Siemię lniane......................................................................................... 29 Soja. Truskawki, pomarańcze, grejpfruty i inne owoce .................................... 30 Używek używaj z rozwagą. Ale jajo! Najgorszy z tłuszczów ........................... 31 Cholesterol też potrzebny. Zioła chroniące tętnice ............................................ 32 Zakrzepy i zatory ............................................................................................................ 33 Czosnek i cebula. Ratunek w rybach .................................................................. 34 Czerwone wino niczym lek. Herbata działa przeciwzakrzepowo. Warzywa i owoce w obronie mózgu. Ostro przeciw zawałom ........................ 35 Oliwienie naczyń krwionośnych .......................................................................... 36 Z jakim ciśnieniem płynie twoja krew? ....................................................................... 36 Seler obniża ciśnienie krwi ................................................................................... 41 Znowu czosnek. Dlaczego warto polubić tran. Owoce i warzywa regulują ciśnienie tętnicze. Siła wapnia .............................................................. 42 Zioła — lek na ciśnienie ........................................................................................ 43 Oliwa na wierzchu. Pożegnaj się z solą. Pić czy nie pić? Czy mała czarna szkodzi? ...................................................................................... 44 Gdy zdrowie uchodzi z dymem ................................................................................... 45 Owies pomaga rzucić palenie .............................................................................. 46 Cukrzyca niszczy naczynia krwionośne ...................................................................... 47 Ryby kontra cukrzyca. Tłuszcz zwierzęcy. Cebula obniża poziom cukru ....... 49 Wartości antycukrzycowe brokułów. Używaj curry. Cynamon to nie tylko lepszy smak. Więcej fasoli — mniej insuliny. Więcej witamin ......................... 50 Zioła ......................................................................................................................... 51 Wolne rodniki ......................................................................................................... 52 Co jeść, żeby nie tyć ..................................................................................................... 52 Czego pragnie twoje serce .................................................................................... 53 Rozdział 2. UDAR MÓZGU Między głową a talerzem ................................................................................................. 55 Owoce i warzywa 62 Znowu ryby. Herbata, szczególnie zielona. Precz z solą. Alkohol — pomaga czy szkodzi? ......................................................................... 63 Rozdział 3. NOWOTWORY Z łyżką na raka ................................................................................................................... 64 Mikroelementy ................................................................................................................ 73 Zioła ................................................................................................................................ 74 Warzywa i owoce chronią przed rakiem ............................................................. 76 Blokują procesy nowotworowe. Zielone najzdrowsze ...................................... 77 Moc cytrusów. Pokochaj soję... Czarna, zielona i ulung .................................. 78 Mleko, ale jakie? Czosnek niszczy komórki rakowe .......................................... 79 Bogate w beta-karoten. Tran niczym lek. Kapusta wraca do łask. Kucharz jak farmaceuta ......................................................................................... 80 Seler. Wiesiołek ...................................................................................................... 81 Rak sutka ........................................................................................................................ 82 Nadzieja w kapuście .............................................................................................. 82 Otręby pszenne zapobiegają rakowi sutka. Fasola chroni przed rakiem... Ratunek przypływa z mórz. Witamina C i inne przeciwulteniacze .................. 83 Niebezpieczeństwo czyha na dnie kieliszka. Wystrzegaj się tłuszczów ....................................................................................... 84 Rak jelita grubego .......................................................................................................... 85 Jedz otręby, zwłaszcza pszenne .......................................................................... 85 Ryby niszczą polipy. Postaw na warzywa. Nie unikaj mleka ........................... 86 Owoce w obronie jelita grubego. Odrzuć tłuszcz zwierzęcy, ogranicz czerwone mięso. Ostrożnie z alkoholem ............................................. 87 Rak płuc .......................................................................................................................... 88 Marchewka kontra rak. Jeśłi herbata, to najlepiej zielona ................................ 88 Rak trzustki ..................................................................................................................... 89 Cytrusy i nie tylko... Fasola ochrania też trzustkę. Zrezygnuj ze smażenia. Co pić? ........................................................................... 89 Rak żołądka .................................................................................................................... 90 Znów owoce, znów warzywa. Pij herbatę, najczęściej zieloną. Odrzuć sól, mięso i tłuszcz ................................................................................... 90 Dieta a inne nowotwory ....................................................................................................... 91 Rak skóry ........................................................................................................................ 91 Rak macicy ..................................................................................................................... 91 Rak krtani ....................................................................................................................... 92 Rak prostaty .................................................................................................................... 92 Przykłady diet w profilaktyce chorób układu krążenia i chorób nowotworowych ....... 93 Przykłady diety przy podwyższonym poziomie lipidów....................................................140 Zalecenia dietetyczne dla pacjentów z zawałem mięśnia sercowego.............................144 Żywienie w udarach mózgu .................................................................................................145 Przykłady diet dla pacjentów z udarem mózgu, z trudnościami połykania....................147 Przepisy na wybrane potrawy diety łatwo strawnej..........................................................1 52 Żywienie w chorobach nowotworowych ..........................................................................156 Przepisy z kuchni Swamiego Siwanandy ..........................................................................165 Zestaw pokarmów o działaniu przeciwnowotworowym .................................................170