Masaż chiński dla początkujących (Zdzisław Drobner)

Taksiążka to obowiązkowa lektura dla wszystkich: od nowicjuszy i laikówpo praktykujących od wielu lat masażystów. Stanowić ona może równieżwstęp do wielu kursów o masażu ? bowiem praktyka w tej dziedzinie jestbardzo istotna. Spis treści:Przedmowa    7Zamiast wstępu    8Teoretyczne podstawy tradycyjnego masażu chińskiego TUI-NA   11Topografia meridianów i najważniejszych punktów   35Techniki masażu chińskiego  100Techniki oddziaływania na punkt  103Techniki oddziaływania na większe powierzchnie  110Programy profilaktyczne  126Punkty minimum  126Masaż ?7 linii?  128Masaż oczu  132Przykładowe programy terapeutyczne  136Układ oddechowy  180Infekcje dolnych dróg oddechowych  180Układ trawienny  198Dolegliwości żołądka  198Choroby kobiece  215Zaburzenia miesiączkowania  215Literatura uzupełniająca w języku polskim  227Fragment:Według zasad medycyny chińskiej, podstawową metodą diagnostycznąjest tu badanie pulsu ? sztuka trudna i wymagająca ciągłegodoskonalenia się, którą w zarysie omówimy w dalszym ciągu książki.Istnieją jednak pewne objawy, na których oprzeć możemy wstępnerozpoznanie.Osoba, u której występuje nadmiar czynnika Yin, ma zwyklecharakterystyczny wygląd i zachowanie. Typ ten określamy współcześniejako wagotonik. Blada i zimna skóra, wiotkie mięśnie, luźne tkankipozbawione naturalnej sprężystości i jędrności, twarz bez wyrazu,przygaszone spojrzenie, powolna, cicha mowa i leniwa gestykulacjawskazują na ogólny brak energii. Osoba taka łatwo się męczy, jest stalesenna, wykazuje też małą odporność na choroby, które przebiegają u niejw sposób zdecydowanie przewlekły. Ciało często pokrywa się zimnympotem. Obserwujemy też obrzęki zastoinowe, zwłaszcza na kończynachdolnych, co świadczyć może o niewydolności układu krążenia. Wagotonikma przeważnie obniżone ciśnienie tętnicze krwi, jak również obniżonąprzemianę materii. W badaniu takich osób możemy zastosować niezwykle uproszczony,niekiedy jednak bardzo przydatny sprawdzian: jeśli wartość tętnaw spoczynku pomnożymy przez różnicę pomiędzy ciśnieniem skurczowyma rozkurczowym, uzyskamy liczbę, która jeśli jest niższa od 1500,świadczy o obniżonym poziomie podstawowej przemiany materii, natomiastpowyżej 3000 o podwyższonym. Badając tętno na obydwóch rękachzauważamy, że na lewym przegubie jest ono silniejsze niż na prawym.Kobiety cierpiące na nadmiar Yin uskarżają się także na nieregularnei skąpe miesiączki.Zupełnie inny obraz obserwujemy u osób, u których występujenadmiar czynnika Yang, a które określamy dziś mianem sympatykotoników.Są oni naładowani energią i sprawiają wrażenie, że tryskają wprostzdrowiem. Ciepła, sucha skóra (w przypadku choroby ciepłe poty),sprężyste, dobrze napięte mięśnie, jędrne tkanki, energiczna, pełnawyrazu twarz, pewny, wyrazisty głos połączony z bogatą gestykulacją,wskazują na dużą odporność fizyczną i psychiczną ? zarówno z punktuwidzenia wrażliwości na choroby, jak i na trudy czy wysiłki. Są toosoby wrażliwe intelektualnie i uczuciowo, podbudowane emocjonalnie,czasem o charakterze wręcz nerwicowym (nadmierny dermografizm, czylireakcja skóry na np. przesunięcie po niej paznokciem), często wręczw stanie nadmiernego pobudzenia ruchowego. Występuje u nich częstobezsenność połączona z natłokiem myśli, pobudzeniem psychicznym,a także (zwłaszcza w nocy) kurczami mięśni. Ponieważ śpią krótkoa intensywnie, uważają, że ten krótki sen w pełni im wystarcza. Chorująkrótko a burzliwie, często z wysoką gorączką, choroba przeważnie trwajednak niedługo, ponieważ silny i odporny organizm daje sobie dośćłatwo radę z atakiem czynników chorobotwórczych. W badaniulaboratoryjnym stwierdzamy przeważnie doskonały wręcz obraz krwi. Osobyte jednak dość często cierpią na nadciśnienie tętnicze, zaś tętno naprzegubie prawym jest silniejsze niż na lewym. Wspomniany wyżejuproszczony pomiar podstawowej przemiany materii wykazuje wartośćpowyżej 3000. Kobiety należące do tej grupy często cierpią na silne,obfite i bolesne miesiączki, poza tym nie wykazują żadnych objawówchorobowych.Ten obraz pozornie doskonałego zdrowia jest jednak mylący,ponieważ nadmiar energii Yang może być równie szkodliwy co nadmiar Yin.Sympatykotonicy często ulegają zawałom mięśnia sercowego, wylewom krwido mózgu i innym chorobom związanym z nadmierną aktywnością. W dawnychczasach ludziom takim profilaktycznie upuszczano krwi, co wbrew pozoromwcale nie było zabobonem ani błędem lekarskim, ponieważ już wtedyzaobserwowano związek pomiędzy omówionymi cechami psychofizycznymia apopleksją (czyli wylewem krwi do mózgu), która wykańczała w szybkimtempie tych pozornie zdrowych i pełnych życia ludzi. Dziś wielu lekarzyzaleca takim osobom regularne oddawanie krwi w stacjach krwiodawstwa.W ramach patologii systemu Yang?Yin wyróżnić możemy poza podanymi powyżej objawami trzy charakterystyczne zespoły:1. Zespół niedobór?nadmiar YangPrzy objawach niedoboru Yang stwierdzamy przeważnie słabą budowę,schorzenia mają charakter przewlekły, również tętno jest stosunkowosłabo wyczuwalne, pacjent często się poci ? nawet, gdy nie jest chory.Niedoboru czynnika Yang nie należy jednak mylić z nadmiarem Yin.Przy objawach nadmiaru Yang pacjent charakteryzuje się budowąmocną, często wręcz krępą, choroba ma przeważnie charakter ostryi krótki, tętno jest dobrze wypełnione, zaś powłoki ciała (skóra) sąsuche. Zespół ten kojarzy się łatwo z poprzednimi objawami, wiemy zaśjuż czym to może grozić...2. Zespół zimno?gorącoObjawami zimna są: - brak pragnienia; - skłonność do spożywania ciepłego pożywienia; - blada twarz i zimne kończyny; - powolne tętno; - biały nalot na języku. Typowe dla tego zespołu są również rozwolnienia w połączeniuz oddawaniem obfitego, pienistego moczu. Charakterystycznym objawemjest, że chorzy stale marzną, przy czym jednak przeważnie odmawiająpicia gorących napojów tłumacząc, że wcale nie jest im po wypiciucieplej, natomiast bardzo się pocą (co zresztą odpowiada obiektywnemustanowi faktycznemu). Dawanie w takim przypadku ?na poty? może, wbrewogólnemu przekonaniu, pogorszyć i tak już zły stan zdrowia. Procesodtrucia u omawianych osób przebiega bowiem drogą nie przez w pewnymsensie zablokowaną skórę, a głównie przez nerki i jelita. Objawami ciepła z kolei są: - ciągłe pragnienie; - preferowanie zimnych pokarmów i napojów; - przekrwiona, czerwona twarz; - gorące kończyny; - przyspieszone tętno;- żółty nalot na języku. Do tych objawów dołączają się często zaparcia oraz mocz skąpyi ciemny pomimo obfitego picia chłodnych napojów. Chorych trudnoutrzymać w łóżku, często się odkrywają twierdząc, że przynosi im toulgę. Proces oczyszczania i odtruwania przez jelita i nerki u takichosób jest zahamowany i można, a nawet należy wspomóc go przez podanieśrodków napotnych (oczyszczanie przez skórę) oraz przeczyszczającychi lewatyw. Należy tu dodać, że tak popularne w Średniowieczui Odrodzeniu lecznicze lewatywy miały niewątpliwie często sweuzasadnienie i przetrwały w niektórych postaciach nawet do XX wieku(np. lewatywa z roztartych żółtek z cukrem i koniakiem, co sampamiętam), jako prymitywna forma odżywiania pozajelitowego.Średniowieczni lekarze, podając leki tą drogą popadali jednakczęsto w przesadę (patrz np. komedie Moliera), na czym zdecydowanienajgorzej wychodził pacjent... 3. Zespół zewnętrzny?wewnętrznyPrzy zespole wewnętrznym mamy często do czynienia z wysoką gorączkąbez dreszczy, stanem niepokoju ruchowego, pragnieniem, wymiotami,zaburzeniami trawienia w postaci bądź zaparć, bądź też rozwolnień orazbólami brzucha. Mamy tu zatem na myśli wewnętrzność w rozumieniuwewnętrznych przyczyn choroby (nie zaś objawów!), jakimi mogą być np.zaburzenia żołądkowe.Przy zespole zewnętrznym gorączka jest z reguły połączonaz dreszczami, występuje niedrożność nosa oraz charakterystyczne,łamiące bóle. Przez zewnętrzność rozumieć tu zatem będziemy przyczynyzewnętrzne, jak np. infekcję.Wszystkie wymienione zespoły mogą się ze sobą w różny sposóbłączyć i ocena stanu zdrowia na tej tylko podstawie wymaga dużejostrożności, przede wszystkim zaś równie dużego doświadczenia. Jakjednak widzimy, analizując sam tylko wygląd pacjenta, jego zachowaniei reakcje, możemy wysnuć wiele cennych wniosków diagnostycznych,istotnych dla postawienia ostatecznego rozpoznania. Elementy Yang i Yin, teoria pięciu elementów oraz poznane nakońcu trzy zespoły objawowe stanowią oczywiście jedną z podstawdiagnostyki wschodniej, nie są jednak najważniejsze i do nich się ona,rzecz prosta, nie ogranicza.W diagnostyce tradycyjnej medycyny chińskiej niezwykle istotnąrolę odgrywa badanie pulsu oraz oglądanie języka. Pierwsze z nichpozwala stosunkowo precyzyjnie, aczkolwiek subiektywnie, określić stanenergetyczny systemu meridianów i ich wzajemnej równowagi, drugienatomiast, w połączeniu z analizą wyglądu pacjenta pozwala na ogólnąocenę stanu poszczególnych or­ganów.Badanie pulsu (nie należy mylić go z pomiarem tętna), stanowiące,w pewnym przynajmniej stopniu, podstawową technikę diagnostycznąw tradycyjnej medycynie chińskiej, jest sztuką bardzo trudną,wymagającą długotrwałego szkolenia zarówno teoretycznego, jaki praktycznego pod okiem doświadczonego nauczyciela oraz bezustannychćwiczeń. Mówiąc pokrótce, pozwala ono na (subiektywne co prawda, jednakniezwykle niekiedy efektywne) określenie stanu energetycznegoorganizmu, co z kolei stanowi podstawę nie tylko terapii energetycznej,jaką jest np. akupunktura, ale także i tradycyjnej chińskiejfarmakologii.Książka zawiera opisy technik tradycyjnego masażu chińskiegopodając je w sposób czytelny, jasny i przejrzysty dla przeciętnegoCzytelnika nieznającego terminologii filozofii chińskiej. Głównymtematem tej książki jest zdrowie, a istotnymi zaletami w tej pracy sąuzdrawiające programy terapeutyczne, bogaty materiał ilustracyjny,przystępny język i przejrzysty układ książki. To doskonałe połączeniewiedzy starożytnej i współczesnej. Przedstawione tu najważniejszetechniki chińskiego masażu TUI-NA oraz dokładne omówienie ciekawychprzypadków radykalnego poprawienia stanu zdrowia, a nawet całkowitegowyzdrowienia nigdzie wcześniej nie zostały opisane.Według zasad medycyny chińskiej, podstawową metodą diagnostyczną jesttu badanie pulsu ? sztuka trudna i wymagająca ciągłego doskonaleniasię, którą w zarysie omówimy w dalszym ciągu książki. Istnieją jednakpewne objawy, na których oprzeć możemy wstępne rozpoznanie.Osoba, u której występuje nadmiar czynnika Yin, ma zwyklecharakterystyczny wygląd i zachowanie. Typ ten określamy współcześniejako wagotonik. Blada i zimna skóra, wiotkie mięśnie, luźne tkankipozbawione naturalnej sprężystości i jędrności, twarz bez wyrazu,przygaszone spojrzenie, powolna, cicha mowa i leniwa gestykulacjawskazują na ogólny brak energii. Osoba taka łatwo się męczy, jest stalesenna, wykazuje też małą odporność na choroby, które przebiegają u niejw sposób zdecydowanie przewlekły. Ciało często pokrywa się zimnympotem. Obserwujemy też obrzęki zastoinowe, zwłaszcza na kończynachdolnych, co świadczyć może o niewydolności układu krążenia. Wagotonikma przeważnie obniżone ciśnienie tętnicze krwi, jak również obniżonąprzemianę materii. W badaniu takich osób możemy zastosować niezwykle uproszczony,niekiedy jednak bardzo przydatny sprawdzian: jeśli wartość tętnaw spoczynku pomnożymy przez różnicę pomiędzy ciśnieniem skurczowyma rozkurczowym, uzyskamy liczbę, która jeśli jest niższa od 1500,świadczy o obniżonym poziomie podstawowej przemiany materii, natomiastpowyżej 3000 o podwyższonym. Badając tętno na obydwóch rękachzauważamy, że na lewym przegubie jest ono silniejsze niż na prawym.Kobiety cierpiące na nadmiar Yin uskarżają się także na nieregularnei skąpe miesiączki.Zupełnie inny obraz obserwujemy u osób, u których występujenadmiar czynnika Yang, a które określamy dziś mianem sympatykotoników.Są oni naładowani energią i sprawiają wrażenie, że tryskają wprostzdrowiem. Ciepła, sucha skóra (w przypadku choroby ciepłe poty),sprężyste, dobrze napięte mięśnie, jędrne tkanki, energiczna, pełnawyrazu twarz, pewny, wyrazisty głos połączony z bogatą gestykulacją,wskazują na dużą odporność fizyczną i psychiczną ? zarówno z punktuwidzenia wrażliwości na choroby, jak i na trudy czy wysiłki. Są toosoby wrażliwe intelektualnie i uczuciowo, podbudowane emocjonalnie,czasem o charakterze wręcz nerwicowym (nadmierny dermografizm, czylireakcja skóry na np. przesunięcie po niej paznokciem), często wręczw stanie nadmiernego pobudzenia ruchowego. Występuje u nich częstobezsenność połączona z natłokiem myśli, pobudzeniem psychicznym,a także (zwłaszcza w nocy) kurczami mięśni. Ponieważ śpią krótkoa intensywnie, uważają, że ten krótki sen w pełni im wystarcza. Chorująkrótko a burzliwie, często z wysoką gorączką, choroba przeważnie trwajednak niedługo, ponieważ silny i odporny organizm daje sobie dośćłatwo radę z atakiem czynników chorobotwórczych. W badaniulaboratoryjnym stwierdzamy przeważnie doskonały wręcz obraz krwi. Osobyte jednak dość często cierpią na nadciśnienie tętnicze, zaś tętno naprzegubie prawym jest silniejsze niż na lewym. Wspomniany wyżejuproszczony pomiar podstawowej przemiany materii wykazuje wartośćpowyżej 3000. Kobiety należące do tej grupy często cierpią na silne,obfite i bolesne miesiączki, poza tym nie wykazują żadnych objawówchorobowych.Ten obraz pozornie doskonałego zdrowia jest jednak mylący,ponieważ nadmiar energii Yang może być równie szkodliwy co nadmiar Yin.Sympatykotonicy często ulegają zawałom mięśnia sercowego, wylewom krwido mózgu i innym chorobom związanym z nadmierną aktywnością. W dawnychczasach ludziom takim profilaktycznie upuszczano krwi, co wbrew pozoromwcale nie było zabobonem ani błędem lekarskim, ponieważ już wtedyzaobserwowano związek pomiędzy omówionymi cechami psychofizycznymia apopleksją (czyli wylewem krwi do mózgu), która wykańczała w szybkimtempie tych pozornie zdrowych i pełnych życia ludzi. Dziś wielu lekarzyzaleca takim osobom regularne oddawanie krwi w stacjach krwiodawstwa.W ramach patologii systemu Yang?Yin wyróżnić możemy poza podanymi powyżej objawami trzy charakterystyczne zespoły:1. Zespół niedobór?nadmiar YangPrzy objawach niedoboru Yang stwierdzamy przeważnie słabą budowę,schorzenia mają charakter przewlekły, również tętno jest stosunkowosłabo wyczuwalne, pacjent często się poci ? nawet, gdy nie jest chory.Niedoboru czynnika Yang nie należy jednak mylić z nadmiarem Yin.Przy objawach nadmiaru Yang pacjent charakteryzuje się budowąmocną, często wręcz krępą, choroba ma przeważnie charakter ostryi krótki, tętno jest dobrze wypełnione, zaś powłoki ciała (skóra) sąsuche. Zespół ten kojarzy się łatwo z poprzednimi objawami, wiemy zaśjuż czym to może grozić...2. Zespół zimno?gorącoObjawami zimna są: - brak pragnienia; - skłonność do spożywania ciepłego pożywienia; - blada twarz i zimne kończyny; - powolne tętno; - biały nalot na języku. Typowe dla tego zespołu są również rozwolnienia w połączeniuz oddawaniem obfitego, pienistego moczu. Charakterystycznym objawemjest, że chorzy stale marzną, przy czym jednak przeważnie odmawiająpicia gorących napojów tłumacząc, że wcale nie jest im po wypiciucieplej, natomiast bardzo się pocą (co zresztą odpowiada obiektywnemustanowi faktycznemu). Dawanie w takim przypadku ?na poty? może, wbrewogólnemu przekonaniu, pogorszyć i tak już zły stan zdrowia. Procesodtrucia u omawianych osób przebiega bowiem drogą nie przez w pewnymsensie zablokowaną skórę, a głównie przez nerki i jelita. Objawami ciepła z kolei są: - ciągłe pragnienie; - preferowanie zimnych pokarmów i napojów; - przekrwiona, czerwona twarz; - gorące kończyny; - przyspieszone tętno;- żółty nalot na języku. Do tych objawów dołączają się często zaparcia oraz mocz skąpyi ciemny pomimo obfitego picia chłodnych napojów. Chorych trudnoutrzymać w łóżku, często się odkrywają twierdząc, że przynosi im toulgę. Proces oczyszczania i odtruwania przez jelita i nerki u takichosób jest zahamowany i można, a nawet należy wspomóc go przez podanieśrodków napotnych (oczyszczanie przez skórę) oraz przeczyszczającychi lewatyw. Należy tu dodać, że tak popularne w Średniowieczui Odrodzeniu lecznicze lewatywy miały niewątpliwie często sweuzasadnienie i przetrwały w niektórych postaciach nawet do XX wieku(np. lewatywa z roztartych żółtek z cukrem i koniakiem, co sampamiętam), jako prymitywna forma odżywiania pozajelitowego.Średniowieczni lekarze, podając leki tą drogą popadali jednakczęsto w przesadę (patrz np. komedie Moliera), na czym zdecydowanienajgorzej wychodził pacjent... 3. Zespół zewnętrzny?wewnętrznyPrzy zespole wewnętrznym mamy często do czynienia z wysoką gorączkąbez dreszczy, stanem niepokoju ruchowego, pragnieniem, wymiotami,zaburzeniami trawienia w postaci bądź zaparć, bądź też rozwolnień orazbólami brzucha. Mamy tu zatem na myśli wewnętrzność w rozumieniuwewnętrznych przyczyn choroby (nie zaś objawów!), jakimi mogą być np.zaburzenia żołądkowe.Przy zespole zewnętrznym gorączka jest z reguły połączonaz dreszczami, występuje niedrożność nosa oraz charakterystyczne,łamiące bóle. Przez zewnętrzność rozumieć tu zatem będziemy przyczynyzewnętrzne, jak np. infekcję.Wszystkie wymienione zespoły mogą się ze sobą w różny sposóbłączyć i ocena stanu zdrowia na tej tylko podstawie wymaga dużejostrożności, przede wszystkim zaś równie dużego doświadczenia. Jakjednak widzimy, analizując sam tylko wygląd pacjenta, jego zachowaniei reakcje, możemy wysnuć wiele cennych wniosków diagnostycznych,istotnych dla postawienia ostatecznego rozpoznania. Elementy Yang i Yin, teoria pięciu elementów oraz poznane nakońcu trzy zespoły objawowe stanowią oczywiście jedną z podstawdiagnostyki wschodniej, nie są jednak najważniejsze i do nich się ona,rzecz prosta, nie ogranicza.W diagnostyce tradycyjnej medycyny chińskiej niezwykle istotnąrolę odgrywa badanie pulsu oraz oglądanie języka. Pierwsze z nichpozwala stosunkowo precyzyjnie, aczkolwiek subiektywnie, określić stanenergetyczny systemu meridianów i ich wzajemnej równowagi, drugienatomiast, w połączeniu z analizą wyglądu pacjenta pozwala na ogólnąocenę stanu poszczególnych or­ganów.Badanie pulsu (nie należy mylić go z pomiarem tętna), stanowiące,w pewnym przynajmniej stopniu, podstawową technikę diagnostycznąw tradycyjnej medycynie chińskiej, jest sztuką bardzo trudną,wymagającą długotrwałego szkolenia zarówno teoretycznego, jaki praktycznego pod okiem doświadczonego nauczyciela oraz bezustannychćwiczeń. Mówiąc pokrótce, pozwala ono na (subiektywne co prawda, jednakniezwykle niekiedy efektywne) określenie stanu energetycznegoorganizmu, co z kolei stanowi podstawę nie tylko terapii energetycznej,jaką jest np. akupunktura, ale także i tradycyjnej chińskiejfarmakologii.Spis treści:Przedmowa    7Zamiast wstępu    8Teoretyczne podstawy tradycyjnego masażu chińskiego TUI-NA   11Topografia meridianów i najważniejszych punktów   35Techniki masażu chińskiego  100Techniki oddziaływania na punkt  103Techniki oddziaływania na większe powierzchnie  110Programy profilaktyczne  126Punkty minimum  126Masaż ?7 linii?  128Masaż oczu  132Przykładowe programy terapeutyczne  136Układ oddechowy  180Infekcje dolnych dróg oddechowych  180Układ trawienny  198Dolegliwości żołądka  198Choroby kobiece  215Zaburzenia miesiączkowania  215Literatura uzupełniająca w języku polskim  227