Leki i mikroskładniki odżywcze (Iwona Wewer)

Przyjmowanie co najmniej pięciu leków dziennie – to codzienność ludzi starszych pacjentów przewlekle chorych. Uwzględnianie interakcji między tymi lekami – to codzienność lekarzy i farmaceutów. Czy zawsze zdajemy sobie sprawę, że przyjmowane każdego dnia pożywienie, mikroskładniki i leki wpływają na siebie nawzajem? Omeprazol wpływa niekorzystnie na wchłanianie witaminy B12, statyny zakłócają gospodarkę koenzymu Q10, witamina B6 przyspiesza rozkład L-dopa: znając problem, można wykluczyć ryzyko dla pacjenta oraz wprowadzić ukierunkowane leczenie mikroskładnikami!Leki i mikroskładniki to książka zawierająca wiedzę z zakresu kilku dyscyplin naukowych: medycyny, farmacji i dietetyki. Ta wiedza jest potrzebna lekarzom, farmaceutom i specjalistom od żywienia, ale też pacjentom.Przedmowa do wydania polskiegoUwe Gróber jest farmaceutą i ekspertem w dziedzinie żywienia, a zwłasz­cza roli mikroskładników odżywczych. Jego wieloletnia współpraca z le­karzami różnych specjalności przyczyniła się do zdobycia szerokiej wie­dzy na temat profilaktyki i leczenia chorób. Dobra znajomość problemów środowiska medycznego zaowocowała powstaniem książki, akumulującej wiedzę na styku dyscyplin naukowych: medycyny, farmacji i dietetyki. Ta wiedza jest bardzo potrzebna specjalistom: lekarzom, farmaceutom, diete­tykom, ale też pacjentom.Warto zauważyć, że ze wzrostem ilości leków sprzedawanych w syste­mie OTC i z upowszechnieniem samoleczenia zmienia się rola farmaceu­tów. Zawsze pomagali we wszystkich drobnych problemach zdrowotnych, typu bólu głowy czy skaleczonego kolana. Obecnie farmaceuci stają się coraz częściej doradcami zdrowotnymi. Rośnie ich rola w systemie opieki zdrowotnej jako specjalistów do spraw leków, tj. kompetentnego źródła wiedzy dla lekarzy i dla pacjentów. Coraz poważniejszym problemem są pacjenci przyjmujący kilka lub kilkanaście leków ordynowanych przez różnych specjalistów. Wydający je farmaceuta ma możliwość sprawdzenia ewentualnych interakcji w ramach opieki farmaceutycznej. Niezależnie od rozwiązań systemowych takiej opieki trzeba wykształcić specjalistów zna­jących interakcje lek-lek, ale również lek-składniki żywności. Dlatego takie kompendium wiedzy jak książka Uwe Gróbera powinno być w każdej ap­tece, powinno też trafić w ręce lekarzy.Oprócz aktualnych danych naukowych książka niesie też ważne prze­słanie dla lekarzy. Zgodnie z wykształceniem i nowościami dostarczanymi przez firmy farmaceutyczne są oni dobrze zorientowani w postępie farma­kologii. Jednak w trakcie studiów mieli tylko kilka godzin poświęconych zasadom odżywiania. Bardzo potrzebna jest im wiedza o roli pierwiastków śladowych, mikroskładników odżywczych typu flawonoidów czy karoteno-idów. Są to związki dostarczane do organizmu z roślinnym pożywieniem, których rola jest bardzo intensywnie badana. Wiedza o mikroskładnikach odżywczych i suplementacji diety nie jest przekazywana w sposób formal­ny, np. w kształceniu podyplomowym lekarzy. Trzeba ją zdobywać z innych źródeł, w czym pomoże to opracowanie.W sytuacji rosnącego deficytu środków w systemie ochrony zdrowia trze­ba wyraźnie powiedzieć, że nowoczesne i bardzo drogie metody leczenia nie staną się dostępne dla każdego.Tymczasem znaczną poprawę efektów leczenia można osiągnąć przez leczenie żywieniowe. Niedożywienie pa­cjentów to problem, który występuje u 30-60% chorych przyjmowanych do szpitala i pogłębia się w trakcie badań diagnostycznych oraz zabiegów. Objawy kliniczne niedożywienia to utrata masy mięśniowej i spadek odpor­ności. Chorzy niedożywieni mieli o 62% więcej wizyt u lekarzy rodzinnych, 82% więcej przyjęć do szpitali, a koszty ich leczenia szpitalnego są nawet 3-krotnie wyższe niż pacjentów odżywionych prawidłowo. W Wielkiej Bry­tanii oszacowano, że koszty leczenia niedożywienia to ok. 10% wszystkich wydatków na opiekę zdrowotną.Leczenie żywieniowe to nie tylko leczenie kliniczne (tj. dojelitowe i pozajelitowe za pomocą specjalnych mieszanek), ale przede wszystkim dobra szpitalna kuchnia, odpowiednie odżywki (energetyczne, białkowe, witaminowe) oraz suplementy diety. W nowoczesnej medycynie leczenie żywieniowe musi być traktowane jako integralna część terapii. Lekarze powinni pytać: co pacjent jadł i jak smakuje mu jedzenie? Częściej spraw­dzać poziom witamin i składników mineralnych w jego organizmie. Cho­rym, oprócz leków, potrzebna jest fachowa opieka żywieniowa - najlepiej świadczona przez dietetyków.Zintegrowana opieka: medyczna, farmaceutyczna i żywieniowa to przedmiot marzeń i cel reform. W realnym świecie pozostaje zaapelować do chorych:„wasze zdrowie jest w dużym stopniu w waszych rękach". Na­leży uważnie czytać ulotki dołączane do leków, pytać lekarzy specjalistów o skutki uboczne terapii, szukać informacji o chorobie i możliwościach wspomagania organizmu w jego walce z chorobą. Dlatego książka Uwe Gróbera o mikroskładnikach odżywczych będzie cenna również dla pa­cjentów.Spis treściOd Redakcji.....................................        6Przedmowa do wydania polskiego......................        7Przedmowa.....................................        9Skróty.........................................      11Część ogólna....................................      211        Wprowadzenie..............................      232        Pożywienie i leki.............................      252.1      Zmiany perystaltyki przewodu pokarmowego...........      262.2     Zmiany wartości pH w żołądku....................      292.3     Tworzenie związków kompleksowych międzyskładnikami pożywienia a lekami...................      302.4     Zmiany procesów transportu i wydalania..............      322.5      Substraty, inhibitory i induktory enzymów.............      332.6     Wpływ leków na przyjmowanie pożywienia............      373        Interakcje między lekami i mikroskładnikami.........      403.1      Drogi transportu oraz przemiany materii..............      403.2      Utajone niedobory mikroskładnikow oraz ich skutki.......      423.3     Czynniki wpływające na interakcje między lekamii mikroskładnikami............................      453.4     Interakcje farmakodynamiczne....................      483.5      Interakcje farmakokinetyczne.....................      523.5.1   Interakcje występujące podczas wchłaniania............      533.5.2   Interakcje w procesach biotransformacji i metabolizmu.....      543.5.3   Interakcje w procesach wydalania...................      574        Grupy ryzyka w przypadkach niedoborów mikroskładnikow spowodowanych przyjmowaniem leków.............      634.1      Kobiety planujące ciążę i kobiety ciężarne.............      634.2      Ludzie starsi.................................      714.3      Pacjenci przewlekle chorzy.......................      82Literatura do rozdziałów 1-4.......................      82BInterakcje specjalne między lekami i mikroskładnikami.....     855        Alkohol...................................      875.1      Alkohol i witamina B,...........................      895.2      Alkohol i witamina B6...........................      905.3      Alkohol i witamina B12..........................      915.4      Alkohol i kwas foliowy..........................      925.5      Alkohol i witamina C...........................      945.6      Alkohol i witamina A...........................      955.7      Alkohol i witamina D...........................      955.8      Alkohol i witamina E...........................      965.9     Alkohol i cynk................................     975.10    Alkohol i magnez.............................      985.11    Alkohol i selen...............................      995.12    Alkohol i żelazo..............................      99Literatura..................................    1006        Leki przeciwbólowe...........................    1036.1       Kwas acetylosalicylowy i kwas foliowy/witamina B12.......    1076.2      Kwas acetylosalicylowy i witamina C.................    1086.3      Kwas acetylosalicylowy i żelazo....................    1096.4      Paracetamol i N-acetylocysteina (NAC)................    1106.5      Paracetamol i nikotynamid.......................    1116.6      NLPZ iżelazo................................    1126.7      Leki przeciwbólowe - pochodne opiumi mikroskładniki żywności........................    113Literatura..................................    1147         Leki zobojętniające kwas solny i hamującewytwarzanie kwasu...........................    1167.1      Inhibitory pompy protonowej i witamina B12............    1197.2      Blokery H2 i cynk..............................    12073     Cymetydyna i witamina D........................    1217.4      Leki zobojętniające zawierające wodorotlenki Al/Mga składniki mineralne...........................    1217.5      Leki zobojętniające zawierające glin, preparaty składników mineralnych zawierające kwas cytrynowyoraz soki z owoców cytrusowych...................    1227.6      Wodorowęglan sodu i kwas foliowy/witamina B12.........    1237.7      Leki zobojętniające zawierające węglan wapniai zespół mleczno-alkaliczny.......................    123Literatura..................................    1248        Leki przeciw otyłości..........................    1268.1     Orlistat i witaminy rozpuszczalne w tłuszczach..........    126Literatura..................................    1279        Leki stosowane w niedokrwistości.................    1289.1      Żelazo i witamina C............................    1299.2      Żelazo i witamina A............................    1309.3      Żelazo i składniki mineralne......................    1319.4      Erytropoetyna (EPO) i żelazo......................    1329.5      Erytropoetyna i przeciwutleniacze . .................    1369.6      Erytropoetyna i L-karnityna.......................    138Literatura..................................    14010      Leki przeciwastmatyczne.......................    14410.1    Glikokortykoidy i witamina D......................    14410.2    Teofilina i witamina Ei\..........................    145oLiteratura..................................    14611       Antybiotyki................................    14711.1    Aminoglikozydy i magnez........................    15011.2    Gentamycyna i L-karnityna.......................    15111.3    Neomycyna B a wchłanianie mikroskładników...........    15111.4    Antybiotyki zawierające kwas piwalinowy a L-karnityna.....    15211.5    Chloramfenikol i witamina B12.....................    15311.6    Inhibitory gyraz, tetracykliny a składniki mineralne........    15311.7    Urologiczne leki przeciwbakteryjne a metionina.........    15411.8    Amfoterycyna B i magnez/potas...................    15511.9    Kotrimoksazol i kwas foliowy......................    15611.10 Tetracykliny i witamina C........................    156Literatura..................................    15712      Leki przeciwcukrzycowe........................    15912.1    Leki przeciwcukrzycowe a chrom...................    16012.2    Doustne leki przeciwcukrzycowe a kwas a-liponowy.......    16212.3    Metformina i witamina B12........................    16312.4    Pochodne sulfonylomocznika i koenzym Q10............    164Literatura..................................    16513      Leki przeciwpadaczkowe.......................    16713.1     Leki przeciwpadaczkowe i witamina D................    17213.2    Leki przeciwpadaczkowe i kwas foliowy...............    17313.3    Fenytoina i kwas foliowy.........................    17513.4    Leki przeciwpadaczkowe i homocysteina..............    17613.5    Leki przeciwpadaczkowe i tiamina..................    17713.6    Leki przeciwpadaczkowe i biotyna..................    17813.7    Leki przeciwpadaczkowe i witamina K................    17913.8    Leki przeciwpadaczkowe i witamina E................    18013.9    Kwas walproinowy i L-karnityna....................    18113.10  Fenobarbital i amid kwasu nikotynowego.............    183Literatura.....................................     18414      Leki przeciwnadciśnieniowe.....................    18614.1    Inhibitory ACE, antagoniści AT, i potas................    18814.2    Inhibitory ACE, antagoniści AT, i lit..................    18914.3    Leki przeciwnadciśnieniowe i magnez................    18914.4    Inhibitory ACE i cynk...........................    19114.5    Leki przeciwnadciśnieniowe i koenzym Q10.............    19214.6    Dihydralazyna i witamina B6......................    19314.7    Antagoniści wapnia i sok grejpfrutowy...............    19314.8    Antagoniści wapnia i wapń.......................    19414.9    Połączenia inhibitorów ACE i antagonistów AT,z hydrochlorotiazydem.........................    19414.10  Inhibitory ACE i żelazo..........................    195Literatura...................................    19615      Leki przeciwzakrzepowe.......................    19815.1    Fenprokumon i witamina K.......................    19815.2    Antagoniści witaminy K i koenzym Q10................    19915.3    Warfaryna i kwasy tłuszczowe omega-3...............    20015.4    Heparyna i wapń/witamina D.....................    201Literatura..................................    20216      Leki przeciwreumatyczne i przeciwzapalne (NLPZ)......    20416.1    Metotreksat i kwas foliowy.......................    20716.2    Diklofenaki witamina E.........................    20816.3    Leki przeciwreumatyczne i kwasy tłuszczowe omega-3.....    20916.4    NLPZ (np. ibuprofen) i potas......................    21016.5    Sulfasalazyna i kwas foliowy......................    21116.6    NLPZ i glutamina.............................    21216.7    D-penicylamina i witamina B5.....................    213Literatura..................................    21317      Leki przeciwgruźlicze..........................    21517.1    Izoniazyd i witamina B6.........................    21517.2    Izoniazyd i niacyna............................    21717.3    Izoniazyd i witamina D..........................    21717.4    Rifampicyna i witamina D........................    21817.5    Etambutol i cynk.............................    21917.6    Leki przeciwgruźlicze, witamina A i cynk..............    219Literatura..................................    22118      Kortykosteroidy.............................    22218.1    Kortykosteroidy i wapń.........................    22218.2    Kortykosteroidy i witamina D......................    22418.3    Kortykosteroidy i potas.........................    22518.4    Kortykosteroidy i witamina C......................    22518.5    Kortykosteroidy i magnez........................    22618.6    Kortykosteroidy i kwasy tłuszczowe omega-3...........    22618.7    Kortykosteroidy i cynk..........................    22718.8    Kortykosteroidy i selen..........................    228Literatura..................................    22919      Leki moczopędne............................    23119.1    Tiazydy, pętlowe leki moczopędne a magnez i potas......    23319.2    Tiazydy i homocysteina.........................    23419.3    Furosemid i witamina B1.........................    23519.4    Spironolakton i potas..........................    23619.5    Triamteren/HCT i kwas foliowy.....................    23719.6    Cynk i leki moczopędne.........................    238Literatura..................................    23920      Leki stosowane w dnie moczanowej...............    24020.1    Kolchicyna i witamina B12........................    24020.2    Allopurynol i żelazo............................    241Literatura..................................    24121       Leki immunosupresyjne........................    24221.1    Cyklosporyna A i kwasy tłuszczowe omega-3...........    24321.2    Cyklosporyna A i magnez........................    24521.3    Cyklosporyna A i potas   .........................    24621.4    Cyklosporyna A i kwas foliowy.....................    24621.5    Azatiopryna i kwas foliowy.......................    24721.6    Cyklosporyna A i sok grejpfrutowy..................    248Literatura..................................    24922      Leki nasercowe..............................    25122.1    Glikozydy nasercowe i potas/magnez................    25222.2    Glikozydy nasercowe, furosemid i witamina B}...........    25322.3    Glikozydy nasercowe i potas......................    25422.4    Leki nasercowe i L-karnityna......................    25522.5    Leki nasercowe i koenzym Q]0.....................    25622.6    Azotany i witamina C...........................    259Literatura..................................    26023      Środki przeczyszczające........................    26223.1    Środki przeczyszczające i elektrolity.................    26223.2    Środki przeczyszczające i kwas foliowy...............    26323.3    Olej parafinowy i witaminy rozpuszcza Ine w tłuszczach  ....    264 Literatura..................................    26524      Leki obniżające poziom lipidów i cholesterolu.........    26624.1    Inhibitory CSE i koenzym Q10......................    27024.2    Inhibitory CSE i sok grejpfrutowy...................    27224.3    Inhibitory CSE i kwas nikotynowy...................    27324.4    Inhibitory CSE i kwasy tłuszczowe omega-3............    27524.5    Kwas nikotynowy i witamina B5....................    27724.6    Fibraty i kwas foliowy...........................    27824.7    Gemfibrozil i przeciwutleniacze rozpuszczalne w tłuszczach . .    27924.8    Wymieniacze anionowe i witaminy A, D, Ei K...........    27924.9    Wymieniacze jonowe i witamina Bu, kwas foliowy........    28024.10 Wymieniacze anionowe i witamina C................    281Literatura..................................    28225       Preparaty stosowane w leczeniu neuropatii..........    28525.1     Kwas a-liponowy i składniki pożywienia...............    28525.2    Kwas a-liponowy i biotyna.......................    28625.3    Kwas a-liponowy i doustne leki przeciwcukrzycowe.......    286Literatura..................................    28726      Leki psychotropowe - leki przeciwdepresyjnei neuroleptyczne.............................    28826.1     Leki psychotropowe i witamina B2..................    28826.2    Leki psychotropowe i koenzym Q10..................    28926.3    SSRI i kwas foliowy............................    29026.4    Haloperidol i witamina E.........................    29126.5    Lit i sód   ...................................    29226.6    SSRI, inhibitory MAO i L-tryptofan...................    29326.7    Lit i jod....................................    29426.8    Leki przeciwdepresyjne i S-adenozylometionina (SAM).....    294Literatura..................................    29627      Leki stosowane w chorobie Parkinsona..............    29827.1     L-dopa i witamina B6...........................    29927.2    Karbidopa, benserazyd i niacyna...................    30027.3    L-dopa i homocysteina..........................    30127.4    L-dopa i witamina C...........................    30327.5    L-dopa, entakapon i żelazo.......................    30427.6    L-dopa i koenzym Q10...........................    30427.7    L-dopa i białko obecne w pożywieniu................    306Literatura..................................    30728      Hormony płciowe i leki ginekologiczne.............    30828.1     Doustne środki antykoncepcyjne i witamina B6..........    30928.2    Doustne środki antykoncepcyjne i witamina B2..........    31128.3    Doustne środki antykoncepcyjne i kwas foliowy.........    31128.4    Doustne środki antykoncepcyjne i magnez.............    31228.5    Doustne środki antykoncepcyjne i witamina C..........    313Literatura..................................    31429      Leki przeciwwirusowe.........................    31629.1    Zydowudyna i przeciwutleniacze...................    32429.2    NRTI i L-karnityna.............................    32529.3    NRTI i witaminy grupy B.........................    32729.4    Dipiwoksyl adefowiru i L-karnityna..................    329Literatura..................................    32930      Leki cytostatyczne............................    331Alkilujące leki cytostatyczne.....................    35130.1    Cisplatyna i selen.............................    35230.2    Cisplatyna i L-glutation.........................    35430.3    Cisplatyna, ifosfamid i L-karnityna   ..................    35630.4    Oksaliplatyna i wapń/magnez.....................    358Antracykliny................................    36030.5    Antracykliny (np. doksorubicyna) i selen..............    36030.6    Antracykliny i L-karnityna........................    36230.7    Antracykliny i koenzym Q10.......................    364Antymetabolity..............................    36730.8    Kapecytabina, witamina B6 i benfotiamina.............    36830.9    5-fluorouracyl i witamina B1.......................    37030.10  Pemetreksed, kwas foliowy i witamina B    .............    372Inhibitory mitozy.............................    37430.11  Winorelbina i selen............................    37430.12  Paklitaksel i L-karnityna.........................    375Literatura..................................    376Załącznik......................................    381Indeks........................................    399O autorze......................................    417